آسانسور سازی در تهران 09124832720
آسانسور، یکی از اختراعات حیاتی بشر است که زندگی شهری و ساخت و ساز مدرن را متحول کرده است. این وسیله نقلیه عمودی، امکان دستیابی به ارتفاعات بالا را فراهم کرده و ساخت آسمانخراشها و سازههای عظیم را ممکن ساخته است. تاریخچه آسانسور، داستانی از نوآوری، مهندسی و نیاز بشر به عبور از محدودیتهای فیزیکی است. این مقاله به بررسی جامع تاریخچه آسانسور از ابتداییترین اشکال آن تا سیستمهای پیشرفته امروزی میپردازد.
بخش اول: ریشههای باستانی و بالابرهای اولیه
ایده بالا بردن افراد و اشیاء به کمک نیروی مکانیکی، به هزاران سال پیش بازمیگردد. هرچند که مفهوم “آسانسور” به شکل امروزی وجود نداشت، اما نیاز به جابجایی عمودی از دیرباز حس میشد.
۱. مصر باستان (حدود ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد)
شواهد نشان میدهد که در ساخت اهرام مصر، از نوعی بالابر ابتدایی برای جابجایی بلوکهای سنگی عظیم استفاده میشده است. این بالابرها احتمالاً شامل رمپها، قرقرهها و نیروی انسانی یا حیوانی برای کشیدن و بالا بردن سنگها بودهاند. این سیستمها به صورت “آسانسور” به معنای امروزی نبودند، اما ایدهای از بالابری عمودی را به نمایش میگذاشتند.
۲. یونان باستان (قرن سوم قبل از میلاد)
اولین اشاره مستند به یک وسیله شبیه به آسانسور توسط ویتروویوس، معمار و مهندس رومی، در قرن اول قبل از میلاد آورده شده است. او اختراع بالابری را به ارشمیدس، ریاضیدان و مخترع یونانی (حدود ۲۸۷-۲۱۲ قبل از میلاد) نسبت میدهد. این بالابر احتمالاً شامل کابینی بود که با استفاده از طناب و قرقره و با نیروی انسانی یا حیوانی به بالا کشیده میشد. کاربرد اصلی آن احتمالاً در انتقال مصالح ساختمانی یا آب به ارتفاعات بوده است.
۳. امپراتوری روم (قرن اول پس از میلاد)
در روم باستان، از بالابرها برای جابجایی افراد و کالاها در ساختمانهای بلند و حتی در آمفیتئاترها برای بالا آوردن حیوانات وحشی و صحنهآرایی استفاده میشد. کلوسئوم رم دارای سیستمی پیچیده از بالابرها بود که با نیروی بردگان کار میکردند و میتوانستند صحنههای نمایشی خیرهکنندهای را خلق کنند.
۴. قرون وسطی و رنسانس
در دوران قرون وسطی، استفاده از بالابرها عمدتاً محدود به قلعهها و صومعهها بود. بالابرهایی با طناب و قرقره برای انتقال غذا، آب و تجهیزات به برجها و بخشهای مرتفع استفاده میشدند. لئوناردو داوینچی (۱۴۵۲-۱۵۱۹)، هنرمند و مخترع مشهور دوره رنسانس، طرحهایی از بالابرهای ابتدایی و سیستمهای بالابری را در دفترچههای خود ترسیم کرد که نشان از درک او از اصول مکانیکی بود. این طرحها هرچند به واقعیت نپیوستند، اما بینشی از آینده آسانسورها ارائه دادند.
بخش دوم: انقلاب صنعتی و ظهور آسانسورهای بخار
قرنهای ۱۷ و ۱۸ میلادی شاهد پیشرفتهای قابل توجهی در علوم و مهندسی بود، اما این انقلاب صنعتی در قرن ۱۹ بود که نیاز به آسانسورهای قدرتمندتر و کارآمدتر را به شدت افزایش داد.
۱. آسانسورهای با نیروی دست و آب (اوایل قرن ۱۹)
در اوایل قرن نوزدهم، با توسعه کارخانهها و انبارها، نیاز به جابجایی حجم زیادی از کالاها به طبقات بالاتر بیشتر شد. آسانسورهای اولیه در این دوره عمدتاً با نیروی دست یا سیستمهای هیدرولیک ابتدایی (با استفاده از فشار آب) کار میکردند. این آسانسورها بسیار کند و اغلب ناامن بودند.
۲. آسانسورهای بخار (دهه ۱۸۳۰ میلادی)
استفاده از نیروی بخار، گام مهمی در توسعه آسانسور بود. در سال ۱۸۳۵، شرکت فرانسیس و جیمز وایلد گاسلینگ در انگلستان، یک “آسانسور بخار” برای جابجایی کالاها در کارخانههای خود نصب کرد. این آسانسورها با استفاده از یک موتور بخار، طناب و قرقره کار میکردند و سرعت و ظرفیت باربری بیشتری نسبت به مدلهای قبلی داشتند. اما مسئله ایمنی همچنان یک چالش بزرگ بود؛ قطع شدن طناب به معنای سقوط آزاد کابین بود.
بخش سوم: گامهای بلند به سوی ایمنی و کارایی: عصر الیشا اوتیس
نقطه عطف واقعی در تاریخ آسانسور، با اختراع دستگاه ایمنی آسانسور توسط الیشا گریوز اوتیس (Elisha Graves Otis) در اواسط قرن نوزدهم رقم خورد.
۱. الیشا اوتیس و ترمز ایمنی (۱۸۵۲)
الیشا اوتیس، مکانیک و مخترع آمریکایی، در کارخانه تختخواب سازی خود با مشکل انتقال مواد خام به طبقات بالا روبرو بود. او بر روی طراحی یک آسانسور کارآمدتر و از همه مهمتر “ایمنتر” تمرکز کرد. در سال ۱۸۵۲، او دستگاه ترمز ایمنی خود را اختراع کرد. این دستگاه شامل فنرهایی بود که در صورت پاره شدن طناب اصلی، به ریلهای راهنمای آسانسور چفت میشدند و از سقوط کابین جلوگیری میکردند.
۲. نمایش عمومی اوتیس (۱۸۵۴)
اوتیس اختراع خود را به بهترین شکل ممکن در نمایشگاه جهانی کریستال پالاس در نیویورک در سال ۱۸۵۴ به نمایش گذاشت. او خود بر روی سکوی آسانسور ایستاد و دستور داد طناب آن را قطع کنند. جمعیت حاضر با بهت و حیرت مشاهده کردند که سکو فقط چند سانتیمتر سقوط کرد و سپس به طور ایمن متوقف شد. این نمایش، انقلابی در دیدگاه عمومی نسبت به آسانسور ایجاد کرد و ترس از سقوط را از بین برد. شعار معروف او “All safe, gentlemen, all safe!” (همهچیز امن است، آقایان، همهچیز امن است!) در تاریخ ماندگار شد.
۳. اولین آسانسور مسافربری (۱۸۵۷)
پس از موفقیت نمایش عمومی، اولین آسانسور مسافربری اوتیس در تاریخ ۲۳ مارس ۱۸۵۷ در فروشگاه Haughwout & Co. در برادوی، نیویورک نصب شد. این آسانسور بخار با سرعت ۱۲ متر در دقیقه حرکت میکرد و تجربهای جدید از حمل و نقل عمودی را برای عموم فراهم آورد. این رویداد، شروع واقعی عصر آسانسورهای مدرن بود.
۴. تأسیس شرکت اوتیس (۱۸۵۳)
اوتیس در سال ۱۸۵۳ شرکت آسانسور اوتیس (Otis Elevator Company) را تأسیس کرد. این شرکت به سرعت به بزرگترین تولیدکننده آسانسور در جهان تبدیل شد و نقش بسیار مهمی در گسترش استفاده از آسانسور در سراسر دنیا ایفا کرد.
بخش چهارم: عصر آسانسورهای هیدرولیک و الکتریکی
با گذر زمان و پیشرفت فناوری، آسانسورهای بخار جای خود را به سیستمهای کارآمدتر و پاکتر هیدرولیک و سپس الکتریکی دادند.
۱. آسانسورهای هیدرولیک (دهه ۱۸۷۰)
آسانسورهای هیدرولیک در دهه ۱۸۷۰ محبوبیت پیدا کردند. این آسانسورها با استفاده از فشار مایع (معمولاً آب یا روغن) در یک سیلندر، کابین را به بالا و پایین حرکت میدادند. مزیت اصلی آنها، حرکت نرمتر و قدرت بیشتر برای بارهای سنگین بود. در ابتدا از آب تحت فشار استفاده میشد، اما با مشکلات یخزدگی و خوردگی روبرو بود. بعدها، روغن به عنوان سیال هیدرولیک رایج شد. این آسانسورها برای ساختمانهای با ارتفاع متوسط مناسب بودند.
۲. آسانسورهای الکتریکی: سیمنز و هالسکه (۱۸۸۰)
نقطه عطف بعدی، اختراع آسانسور الکتریکی بود. در سال ۱۸۸۰، ورنر فون سیمنز از شرکت سیمنز و هالسکه (Siemens & Halske) در آلمان، اولین آسانسور الکتریکی را با استفاده از یک موتور الکتریکی خارجی که با دندهها کار میکرد، ساخت. این آسانسورها برای اولین بار در نمایشگاه صنعتی مانهایم آلمان به نمایش گذاشته شد.
۳. آسانسور الکتریکی مستقیم (۱۸۸۹)
اما آسانسور الکتریکی به معنای واقعی و با موتوری که مستقیماً کابین را بالا میبرد، توسط ورنر فون سیمنز و با همکاری اوتیس در سال ۱۸۸۹ معرفی شد. این آسانسورها نیازی به اتاق موتورخانههای بزرگ در پایین ساختمان نداشتند و میتوانستند به سرعتهای بالاتری دست پیدا کنند. این پیشرفتها، زمینه را برای ساخت آسمانخراشهای بلند فراهم آورد.
۴. آسانسورهای کششی و کنترل سرعت (اوایل قرن ۲۰)
با ظهور آسمانخراشها در اوایل قرن بیستم، نیاز به آسانسورهای سریعتر و با ظرفیت بالاتر احساس شد. آسانسورهای کششی، که در آن کابلهای فولادی بر روی قرقرههای شیاردار (معروف به “sheave”) در بالای چاه آسانسور میچرخند و با وزنه تعادل، حرکت کابین را کنترل میکنند، به استاندارد صنعتی تبدیل شدند.
در این دوره، پیشرفتهای مهمی در سیستمهای کنترل سرعت آسانسور نیز حاصل شد. استفاده از موتورهای جریان مستقیم (DC) و سیستمهای ژنراتور-موتور (مانند سیستم Ward Leonard) امکان کنترل دقیق سرعت و حرکت نرم را فراهم آورد.
بخش پنجم: نوآوریهای قرن بیستم و اوجگیری آسانسورهای مدرن
قرن بیستم، عصر رشد چشمگیر در فناوری آسانسور بود که با پیشرفتهای الکترونیکی و مکانیکی همراه شد.
۱. کنترلهای خودکار و دکمههای فراخوان (دهه ۱۹۰۰-۱۹۲۰)
در ابتدا، آسانسورها توسط “اپراتورهای آسانسور” اداره میشدند. اما با افزایش ترافیک و نیاز به کارایی بیشتر، کنترلهای خودکار توسعه یافتند. در دهه ۱۹۰۰، دکمههای فراخوان (call buttons) و دکمههای انتخاب طبقه در داخل کابین معرفی شدند. این امر، نیاز به اپراتور را کاهش داد و به کاربران امکان داد خودشان آسانسور را کنترل کنند.
۲. دربهای خودکار (دهه ۱۹۳۰)
در ابتدا، دربهای آسانسور به صورت دستی باز و بسته میشدند که هم از لحاظ ایمنی و هم از نظر راحتی، مشکلاتی را به همراه داشت. در دهه ۱۹۳۰، دربهای خودکار که به صورت مکانیکی یا الکتریکی باز و بسته میشدند، رایج شدند. این دربها نقش مهمی در افزایش ایمنی و کارایی آسانسورها ایفا کردند.
۳. میکروکنترلرها و کنترلهای هوشمند (دهه ۱۹۷۰ و ۸۰)
با ظهور الکترونیک و میکروکنترلرها در دهه ۱۹۷۰ و ۸۰، سیستمهای کنترل آسانسور به طور چشمگیری هوشمندتر شدند. الگوریتمهای پیچیده بهینهسازی ترافیک (traffic optimization algorithms) توسعه یافتند که با تحلیل درخواستهای کاربران و موقعیت آسانسورها، بهترین مسیر و توقف را برای کاهش زمان انتظار و افزایش کارایی انتخاب میکردند. این سیستمها به خصوص در آسمانخراشها با تعداد زیاد آسانسور بسیار حیاتی بودند.
۴. آسانسورهای سرعت بالا (اواخر قرن ۲۰)
ساختمانهای بسیار بلند مانند برجهای دوقلوی تجارت جهانی در نیویورک یا برجهای پتروناس در کوالالامپور، نیاز به آسانسورهایی با سرعت بسیار بالا را ایجاد کردند. آسانسورهای پرسرعت (High-Speed Elevators) با سرعتهایی بالغ بر ۱۰ تا ۱۸ متر بر ثانیه توسعه یافتند. برای دستیابی به این سرعتها، نیاز به پیشرفتهایی در آیرودینامیک کابین، سیستمهای لرزهگیر، و موتورهای قدرتمندتر و با کنترل دقیقتر بود.
بخش ششم: آسانسورهای قرن بیست و یکم: پایداری، هوشمندی و نوآوریهای آینده
قرن بیست و یکم، عصر آسانسورهای پایدارتر، هوشمندتر و با طراحیهای انقلابی است.
۱. آسانسورهای بدون موتورخانه (MRL - Machine Room-Less Elevators)
یکی از نوآوریهای مهم در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم، آسانسورهای بدون موتورخانه (MRL) بودند. در این طرح، موتور و سیستم کنترل مستقیماً در چاه آسانسور یا در بالای چاه در فضای محدود نصب میشود. این امر فضای مورد نیاز برای موتورخانه را حذف کرده و باعث صرفهجویی در فضا، کاهش هزینههای ساخت و ساز و امکان انعطافپذیری بیشتر در طراحی ساختمان میشود.
۲. آسانسورهای سبز و بهینه انرژی
با افزایش نگرانیهای زیستمحیطی، تمرکز بر روی آسانسورهای با مصرف انرژی کمتر افزایش یافته است.
ژنراتورهای احیاکننده (Regenerative Drives): این سیستمها انرژی تولید شده هنگام پایین آمدن کابین (به دلیل وزن کابین و سرنشینان) یا بالا رفتن کابین خالی را به شبکه برق بازمیگردانند و تا ۷۰% در مصرف انرژی صرفهجویی میکنند.
روشنایی LED: استفاده از روشنایی LED کم مصرف در کابین.
حالت خواب (Sleep Mode): آسانسورها در زمان عدم استفاده، وارد حالت کم مصرف میشوند.
سیستمهای زمانبندی هوشمند: برای بهینهسازی حرکت و کاهش سفرهای غیرضروری.
۳. سیستمهای مقصدگرا (Destination Dispatch Systems)
در ساختمانهای بلند و پرتردد، سیستمهای مقصدگرا (Destination Dispatch Systems) بسیار رایج شدهاند. در این سیستمها، کاربر قبل از ورود به آسانسور، طبقه مقصد خود را در یک صفحه نمایش لمسی در لابی وارد میکند. سپس سیستم به طور هوشمند، به کاربر میگوید که کدام آسانسور را سوار شود. این سیستم با گروهبندی مسافرانی که به طبقات مشابه میروند، تعداد توقفها را کاهش داده و زمان سفر را به طور چشمگیری بهبود میبخشد.
۴. آسانسورهای مغناطیسی و بدون کابل (MULTI by Thyssenkrupp)
یکی از انقلابیترین نوآوریها در آینده آسانسورها، آسانسورهای بدون کابل و مغناطیسی هستند. شرکت تیسنکروپ (Thyssenkrupp) در سال ۲۰۱۷ آسانسور MULTI را معرفی کرد. در این سیستم، به جای کابلهای سنتی، از فناوری موتور خطی مغناطیسی (linear motor technology) استفاده میشود. این فناوری مشابه قطارهای مَگلِو (Maglev) است و امکان حرکت آسانسور نه تنها به صورت عمودی، بلکه به صورت افقی نیز فراهم میکند. این امر امکان ساخت چاههای آسانسور متعدد در یک فضا و حرکت همزمان چندین کابین در یک چاه را میدهد که ظرفیت حمل و نقل را به شدت افزایش میدهد و محدودیت ارتفاع را از بین میبرد.
۵. آسانسورهای دوقلو (Twin by Thyssenkrupp)
تیسنکروپ همچنین آسانسورهای Twin را توسعه داده است که امکان حرکت دو کابین مستقل در یک چاه آسانسور را فراهم میکند. این امر ظرفیت حمل و نقل را بدون نیاز به فضای بیشتر در چاهها، افزایش میدهد.
۶. آسانسورهای هوشمند و متصل (IoT و AI)
آسانسورهای امروزی به طور فزایندهای هوشمندتر و متصلتر میشوند.
اینترنت اشیا (IoT): سنسورها در آسانسور، دادههایی در مورد عملکرد، وضعیت قطعات و ترافیک را جمعآوری میکنند. این دادهها به صورت بیدرنگ به سیستمهای مرکزی منتقل میشوند.
هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین (Machine Learning): از هوش مصنوعی برای تحلیل دادههای جمعآوری شده برای پیشبینی نیاز به نگهداری (نگهداری پیشبینانه)، بهینهسازی الگوریتمهای ترافیکی و افزایش کارایی استفاده میشود.
اتصال به سیستمهای مدیریت ساختمان (BMS): آسانسورها با سایر سیستمهای ساختمان مانند سیستمهای امنیتی، کنترل دسترسی و تهویه مطبوع یکپارچه میشوند.
تجربه کاربری شخصیسازی شده: استفاده از تشخیص چهره یا تلفن همراه برای فراخوان آسانسور و حتی تنظیمات داخلی کابین (مانند نور و دما).
۷. آسانسورهای اضطراری و ایمنی پیشرفته
سیستمهای ایمنی در آسانسورهای مدرن به طور مداوم در حال بهبود هستند.
سیستمهای مانیتورینگ از راه دور: برای تشخیص سریع مشکلات و جلوگیری از خرابی.
بازدارندههای لرزهای (Seismic Dampers): برای مقابله با زلزله و جلوگیری از آسیب به آسانسور.
سیستمهای نجات اضطراری (Emergency Rescue Systems): برای تخلیه امن افراد در صورت قطع برق یا نقص فنی.
ضدعفونیکنندههای هوا و سطوح: به خصوص پس از همهگیری کرونا، آسانسورها به سیستمهای ضدعفونی کننده هوا (مانند فیلترهای UV-C) و سطوح لمسی مجهز شدهاند.
بخش هفتم: تأثیر آسانسور بر جامعه و معماری
آسانسور تنها یک وسیله مکانیکی نیست؛ بلکه تأثیر عمیقی بر شکلگیری شهرها، معماری و سبک زندگی بشر داشته است.
۱. امکان ساخت آسمانخراشها
بدون آسانسور، ساخت آسمانخراشها به شکل امروزی غیرممکن بود. این اختراع، محدودیت ارتفاع ساختمانها را از بین برد و امکان بهرهبرداری حداکثری از فضای شهری را فراهم آورد. شهرنشینی مدرن و نمادهای آن، یعنی برجهای سر به فلک کشیده، مدیون آسانسور هستند.
۲. تغییر در طراحی شهری و ارزش املاک
آسانسور باعث افزایش ارزش طبقات بالاتر ساختمانها شد. پیش از آسانسور، طبقات پایینتر که دسترسی بهتری داشتند، گرانتر بودند. اما آسانسور دسترسی به طبقات بالاتر را آسان کرد و چشماندازهای بهتر از ارتفاعات، باعث افزایش محبوبیت و ارزش این طبقات شد.
۳. دسترسیپذیری و فراگیری
آسانسور امکان دسترسی افراد با محدودیتهای حرکتی، سالمندان و افرادی که بارهای سنگین حمل میکنند را به طبقات مختلف فراهم آورده است. این امر به افزایش دسترسیپذیری و فراگیری در فضاهای عمومی و خصوصی کمک شایانی کرده است.
۴. شغلزایی و صنعت عظیم
صنعت آسانسور خود یک صنعت عظیم و پویا است که شامل تحقیق و توسعه، طراحی، ساخت، نصب، نگهداری و بازرسی میشود و هزاران شغل را در سراسر جهان ایجاد کرده است.
نتیجهگیری
تاریخچه آسانسور، گواه نبوغ بشر در غلبه بر چالشهای فیزیکی و بهبود کیفیت زندگی است. از بالابرهای ابتدایی با نیروی دست و حیوان در دوران باستان تا آسانسورهای هوشمند و بدون کابل امروزی، این وسیله سفری طولانی و پرفراز و نشیب را پشت سر گذاشته است. آسانسور نه تنها به یک ابزار ضروری در زندگی روزمره ما تبدیل شده، بلکه به طور اساسی بر طراحی شهرها، معماری ساختمانها و نحوه تعامل ما با محیطهای ساخته شده تأثیر گذاشته است. با پیشرفتهای آینده در هوش مصنوعی، انرژیهای تجدیدپذیر و فناوریهای جدید حمل و نقل، آسان
سور همچنان در حال تکامل خواهد بود و نقش محوری خود را در ساختن شهرهای آینده ایفا خواهد کرد.
autorenew
thumb_up
thumb_down
تماس با ما
اجزای اصلی آسانسور
آسانسورها سیستمهای پیچیدهای هستند که از اجزای مختلفی تشکیل شدهاند و هر کدام وظیفه خاصی را بر عهده دارند. درک این اجزا برای شناخت نحوه عملکرد آسانسور و همچنین اهمیت ایمنی در آن ضروری است. علاوه بر اجزای اصلی که در ادامه به تفصیل توضیح داده میشوند، بسیاری از قطعات فرعی و سیستمهای پشتیبانی نیز وجود دارند که همگی در کنار هم عملکرد روان و ایمن آسانسور را تضمین میکنند.
1. کابین (Car/Cabin)
کابین، محفظهای است که مسافران یا بار را حمل میکند و بخش اصلی تعامل کاربر با آسانسور به شمار میرود. این بخش باید از نظر ساختاری بسیار مستحکم و ایمن باشد.
اجزای تشکیل دهنده کابین:
دیوارها (Walls): معمولاً از صفحات فلزی مانند استیل ضد زنگ، ورق گالوانیزه یا فولاد با پوششهای دکوراتیو ساخته میشوند. این دیوارها باید مقاوم در برابر آتش و ضربه باشند.
سقف (Ceiling): شامل نورپردازی داخلی (LED، فلورسنت و غیره) و گاهی اوقات سیستم تهویه مطبوع (فن یا تهویه مطبوع کامل). سقف باید قابل دسترسی برای تعمیر و نگهداری باشد.
کف (Floor): میتواند از مواد مختلفی مانند سنگ، سرامیک، موکت، پارکت یا PVC ساخته شود. کف باید ضد لغزش و مقاوم در برابر سایش باشد. در زیر کف پوش، معمولاً یک شاسی فلزی محکم قرار دارد که وزن کابین و سرنشینان را تحمل میکند.
درب (Door): درب کابین (داخلی) که هماهنگ با درب طبقه (خارجی) باز و بسته میشود. این دربها معمولاً به صورت اتوماتیک عمل میکنند و دارای سیستمهای ایمنی مانند سنسور تشخیص مانع هستند.
پنل کنترل داخلی (Car Operating Panel - COP): شامل دکمههای طبقات، دکمه باز و بسته کردن درب، دکمه زنگ خطر، دکمه توقف اضطراری (Stop Button)، نمایشگر موقعیت کابین و جهت حرکت، و گاهی اوقات آیفون یا سیستم ارتباطی با اتاق نگهبانی.
آینه (Mirror): برای افزایش حس فضا و کمک به افراد برای دیدن فضای پشت سر، به ویژه برای معلولین و استفاده کنندگان از ویلچر.
دستگیره (Handrail): برای حفظ تعادل مسافران، به ویژه در حین حرکت یا توقف ناگهانی.
سیستم تهویه (Ventilation): شامل فن یا تهویه مطبوع برای گردش هوا و حفظ دمای مناسب داخل کابین.
لامپ اضطراری (Emergency Light): در صورت قطع برق اصلی، این لامپها به طور خودکار روشن میشوند تا روشنایی لازم را فراهم کنند.
دریچه اضطراری (Emergency Exit Hatch): در سقف کابین، یک دریچه کوچک برای خروج اضطراری در شرایط خاص تعبیه شده است.
سیستم ارتباط اضطراری (Emergency Communication System): معمولاً شامل یک آیفون یا تلفن برای برقراری ارتباط با بیرون در شرایط اضطراری.
ملاحظات طراحی و ساخت:
استانداردهای ایمنی: تمامی اجزا باید مطابق با استاندارد EN 81 (استاندارد اروپایی) یا استاندارد ملی (مانند استاندارد ملی ایران) ساخته و نصب شوند.
ظرفیت (Capacity): بر اساس وزن و تعداد مسافر مشخص میشود و در پلاک داخل کابین نمایش داده میشود.
مواد اولیه: باید مقاوم، غیرقابل اشتعال و با دوام باشند.
2. دربها (Doors)
دربها نقش حیاتی در ایمنی و کارایی آسانسور دارند. سیستم درب آسانسور مانع از دسترسی به چاه آسانسور در زمان نامناسب میشود و همچنین از ورود و خروج مسافران تا زمانی که کابین به درستی در طبقه متوقف نشده، جلوگیری میکند.
درب کابین (Car Door):
این درب به کابین متصل است و همراه با آن حرکت میکند.
انواع: معمولاً به صورت اتوماتیک باز و بسته میشوند. رایجترین انواع آن شامل:
سانترال بازشو (Center Opening): دو لت درب از وسط به دو طرف باز میشوند.
تلسکوپی (Telescopic): لتهای درب به یک سمت جمع میشوند (معمولاً دو یا سه لت).
مکانیزم: توسط یک موتور کوچک (درب بازکن) و یک سیستم محرک (کمربند یا زنجیر) باز و بسته میشوند.
سنسورهای ایمنی: دارای سنسورهای فتوسل (چشمی الکترونیکی) یا پرده نوری هستند که در صورت تشخیص مانع در مسیر بسته شدن درب، آن را دوباره باز میکنند تا از گیر کردن افراد یا اشیاء جلوگیری شود.
درب طبقه (Landing Door):
این دربها در هر طبقه و در ورودی چاه آسانسور نصب میشوند.
مکانیزم: به صورت مکانیکی با درب کابین درگیر میشوند تا همزمان با آن باز و بسته شوند. هنگامی که کابین به یک طبقه میرسد، مکانیزم “بازکننده درب” (Door Lock Unlocking Device) روی درب کابین، قفل درب طبقه را باز کرده و اجازه میدهد هر دو درب باز شوند.
قفل ایمنی (Door Lock): هر درب طبقه دارای یک قفل الکترومکانیکی است که تنها زمانی اجازه باز شدن میدهد که کابین دقیقاً در مقابل آن طبقه قرار گرفته باشد. این قفلها از مهمترین اجزای ایمنی آسانسور هستند و در صورت عدم بسته شدن کامل یا صحیح درب، آسانسور قادر به حرکت نخواهد بود.
انواع: مشابه درب کابین، میتوانند سانترال بازشو یا تلسکوپی باشند.
نما و دکوراسیون: نمای بیرونی دربهای طبقه با طراحی داخلی ساختمان هماهنگ میشود و میتواند از جنس استیل، رنگی، شیشهای و غیره باشد.
اهمیت ایمنی دربها:
عدم حرکت آسانسور در صورت باز بودن یا بسته نشدن کامل هر یک از دربها (سیستم اینترلاک).
جلوگیری از باز شدن دربهای طبقات در غیاب کابین.
سیستمهای تشخیص مانع برای جلوگیری از آسیب دیدگی مسافران.
3. موتور و گیربکس (Motor and Gearbox)
موتور، مولد نیروی محرکه آسانسور است و گیربکس (در آسانسورهای گیربکسدار) نیروی موتور را برای حرکت سیم بکسلها و در نتیجه کابین، تنظیم و منتقل میکند.
موتور (Motor):
محل قرارگیری: معمولاً در اتاق ماشین (Machine Room) در بالای چاه آسانسور یا در آسانسورهای بدون اتاق ماشین (MRL - Machine Room Less) در داخل چاه و در بالای آن نصب میشود.
انواع موتورها:
موتور گیربکسدار (Geared Motor): این موتورها از یک گیربکس برای کاهش سرعت دور موتور و افزایش گشتاور (نیروی چرخشی) استفاده میکنند. این نوع موتورها رایجترین نوع در گذشته بودند و هنوز هم در بسیاری از آسانسورها استفاده میشوند. مصرف انرژی آنها کمی بالاتر است و نیاز به روغنکاری و نگهداری دارند.
موتور بدون گیربکس (Gearless Motor): این موتورها (معمولاً از نوع سنکرون آهنربای دائم - Permanent Magnet Synchronous Motor) به طور مستقیم به قرقره اصلی (Sheave) متصل میشوند و نیازی به گیربکس ندارند. آنها بهرهوری انرژی بالاتری دارند، سر و صدای کمتری تولید میکنند و نیاز به نگهداری کمتری دارند. این نوع موتورها برای آسانسورهای مدرن و پرسرعت مناسبتر هستند و امکان حذف اتاق ماشین را فراهم میکنند.
سیستم ترمز موتور (Motor Brake): یک ترمز الکترومکانیکی که در صورت قطع برق یا دستور سیستم کنترل، به طور خودکار فعال شده و موتور را متوقف میکند تا از حرکت ناخواسته کابین جلوگیری شود. این ترمز یک سیستم ایمنی ثانویه است.
گیربکس (Gearbox):
وظیفه انتقال و تنظیم نیروی موتور به سیم بکسلها را بر عهده دارد.
با کاهش سرعت چرخش موتور، گشتاور را افزایش میدهد.
شامل چرخ دندهها و محفظه روغن است که نیاز به سرویس و تعویض روغن دورهای دارد.
در آسانسورهای بدون گیربکس (Gearless) این جزء حذف میشود.
4. سیم بکسل (Ropes/Cables)
سیم بکسلها کابلهای فولادی محکمی هستند که وظیفه اصلی حمل و تعلیق کابین و وزنه تعادل را بر عهده دارند.
جنس و ساختار: از فولاد با مقاومت کششی بالا ساخته شدهاند و از رشتههای کوچکتر تابیده شده به دور یک هسته مرکزی تشکیل میشوند (مانند سیم بکسلهای 8x19 یا 8x25). این ساختار انعطافپذیری و مقاومت لازم را فراهم میکند.
تعداد و قطر: تعداد و قطر سیم بکسلها بر اساس ظرفیت (وزن قابل حمل)، سرعت و ارتفاع حرکت آسانسور محاسبه و تعیین میشود. معمولاً از 3 تا 12 رشته سیم بکسل استفاده میشود.
اتصال: یک سر سیم بکسلها به بالای کابین و سر دیگر آنها به بالای وزنه تعادل متصل میشود.
قرقره اصلی (Traction Sheave): سیم بکسلها از روی شیارهای این قرقره (که توسط موتور به حرکت در میآید) عبور میکنند. اصطکاک بین سیم بکسل و شیارهای قرقره باعث حرکت کابین و وزنه تعادل میشود.
اهمیت ایمنی: سیم بکسلها دارای ضریب ایمنی بسیار بالایی هستند (معمولاً 10 تا 12 برابر بار نامی). یعنی حتی اگر تعداد قابل توجهی از رشتههای سیم بکسل دچار آسیب شوند، باز هم ظرفیت تحمل وزن کابین را دارند. با این حال، بازرسی دورهای و تعویض به موقع آنها ضروری است.
سیستم آویز (Suspension System): نحوه اتصال سیم بکسلها به کابین و وزنه تعادل، شامل سوکتها و اتصالات ایمن.
5. وزنه تعادل (Counterweight)
وزنه تعادل، سیستمی از صفحات فلزی یا بتنی است که به سمت دیگر سیم بکسلها متصل شده و در خلاف جهت حرکت کابین حرکت میکند.
هدف اصلی:
کاهش مصرف انرژی: وزن وزنه تعادل تقریباً برابر با وزن کابین به علاوه نیمی از ظرفیت بار نامی آن است (مثلاً اگر کابین 1000 کیلوگرم و ظرفیت 500 کیلوگرم باشد، وزنه تعادل حدود 1250 کیلوگرم خواهد بود). این تعادل باعث میشود موتور تنها برای جابجایی تفاوت وزن (یعنی نیمی از بار مسافر یا بار) نیرو مصرف کند، نه تمام وزن کابین و بار.
افزایش ایمنی: در صورت قطع برق، وزنه تعادل به ثابت نگه داشتن کابین در چاه کمک میکند.
کاهش سایش: با متوازن کردن بار روی موتور و سیم بکسلها، سایش و استهلاک را کاهش میدهد.
ساختار: شامل یک قاب فلزی (Counterweight Frame) است که صفحات وزنه (معمولاً چدنی یا بتنی) در آن قرار میگیرند.
ریل راهنما: وزنه تعادل نیز مانند کابین، روی ریلهای راهنمای مخصوص به خود حرکت میکند تا از انحراف آن جلوگیری شود.
6. ریل راهنما (Guide Rails)
ریلهای راهنما، ستونهای فولادی محکم هستند که به صورت عمودی در چاه آسانسور نصب میشوند و مسیر دقیق حرکت کابین و وزنه تعادل را تعیین میکنند.
جنس: از فولاد کشیده شده (Draw Steel) یا فولاد ماشینکاری شده (Machined Steel) با سطح مقطع T-شکل (مانند T70, T89, T127 و …) ساخته میشوند.
وظیفه:
هدایت: اطمینان از حرکت نرم، پایدار و بدون لرزش کابین و وزنه تعادل در طول چاه.
ایمنی: در صورت فعال شدن سیستم ترمز ایمنی (گاورنر)، کفشکهای ترمز کابین روی این ریلها قفل میشوند تا از سقوط جلوگیری شود.
نصب: با استفاده از براکتها (Bracket) و لقمهها (Clip) به دیوارههای چاه آسانسور ثابت میشوند. تراز بودن و همراستا بودن ریلها در تمام طول چاه بسیار حیاتی است.
کفشک راهنما (Guide Shoes): کابین و وزنه تعادل دارای کفشکهای راهنما (معمولاً از جنس نایلون، تفلون یا رولر) هستند که روی ریلها میلغزند. این کفشکها سایش و اصطکاک را کاهش داده و حرکت روان را تضمین میکنند.
7. سیستم کنترل (Control System)
سیستم کنترل مغز آسانسور است که تمامی عملکردها را نظارت، مدیریت و هماهنگ میکند. این سیستم شامل سختافزار (کنترل پنل، تابلو فرمان، سنسورها) و نرمافزار (برنامهریزی منطقی) است.
تابلو فرمان (Control Panel/Controller):
محل قرارگیری: معمولاً در اتاق ماشین یا در آسانسورهای MRL در داخل چاه آسانسور.
اجزا: شامل برد اصلی (Main Board)، بردهای ورودی/خروجی (I/O Boards)، رلهها، کنتاکتورها، ترانسفورماتورها، فیوزها و سیستمهای پردازشگر.
وظایف اصلی:
پردازش درخواستها: دریافت سیگنال از دکمههای احضار طبقات و دکمههای داخل کابین.
کنترل حرکت: کنترل موتور برای شروع، توقف، شتابگیری و کاهش سرعت کابین.
کنترل سرعت (Variable Voltage Variable Frequency - VVVF): در آسانسورهای مدرن، از درایوهای VVVF برای کنترل دقیق سرعت موتور استفاده میشود که منجر به حرکت نرمتر، کاهش مصرف انرژی و افزایش دقت توقف میشود.
مدیریت دربها: کنترل باز و بسته شدن دربهای کابین و طبقات.
مدیریت ترافیک (Traffic Management): در ساختمانهای با چندین آسانسور، سیستم کنترل میتواند مسیر حرکت آسانسورها را بهینه کند تا زمان انتظار مسافران کاهش یابد.
مانیتورینگ و تشخیص خطا: نظارت بر تمامی سیستمها و شناسایی و نمایش خطاها.
سنسورها (Sensors):
سنسورهای حد بالا و پایین (Limit Switches): برای جلوگیری از حرکت کابین به بالاترین یا پایینترین نقطه چاه.
سنسورهای تراز طبقه (Leveling Sensors): برای توقف دقیق کابین در تراز طبقه.
سنسورهای درب (Door Sensors): فتوسل یا پرده نوری برای تشخیص مانع در مسیر درب.
سنسورهای وزن (Load Weighing Devices): برای تشخیص اضافه بار در کابین (در صورت اضافه بار، آسانسور حرکت نمیکند و آلارم میدهد).
پنلهای احضار (Call Panels): دکمههای احضار در هر طبقه (External Operating Panel - EOP).
سیستمهای ارتباطی (Communication Systems): برای ارتباط بین تابلو فرمان، موتور، و پنلهای مختلف.
8. ترمز ایمنی (Safety Brake/Governor)
سیستم ترمز ایمنی، مهمترین سیستم حفاظتی در آسانسور است که در مواقع اضطراری از سقوط کابین جلوگیری میکند.
سیستم پاراشوت (Safety Gear/Parachute System):
این سیستم مستقیماً به قاب کابین (Car Sling) متصل است.
اجزا: شامل دو عدد کفشک ترمز (Safety Jaws) است که در زیر کابین یا در دو طرف آن نصب میشوند و در صورت فعال شدن، ریلهای راهنما را محکم میگیرند.
مکانیزم: فعال شدن پاراشوت توسط گاورنر صورت میگیرد.
گاورنر (Governor):
یک دستگاه مکانیکی که در اتاق ماشین (یا بالای چاه) نصب میشود و دارای یک سیم بکسل مخصوص است که به کابین متصل است.
وظیفه: نظارت دائمی بر سرعت حرکت کابین.
عملکرد: اگر سرعت کابین به دلایلی (مثلاً پاره شدن سیم بکسلهای اصلی، نقص موتور یا ترمز) از حد مجاز (معمولاً 115% سرعت نامی) فراتر رود، گاورنر فعال شده و دو عمل را انجام میدهد:
قطع برق موتور: ابتدا جریان برق موتور را قطع میکند.
فعال کردن پاراشوت: سپس سیم بکسل گاورنر، مکانیزم پاراشوت را فعال میکند و کفشکهای ترمز پاراشوت به ریلهای راهنما قفل میشوند و کابین را به طور ایمن متوقف میکنند.
ترمز اضطراری وزنه تعادل (Counterweight Safety Gear): در برخی آسانسورهای پرسرعت یا خاص، وزنه تعادل نیز مجهز به سیستم ترمز ایمنی مشابه پاراشوت کابین است.
9. چاه آسانسور (Hoistway/Shaft)
چاه آسانسور فضایی عمودی است که تمامی اجزای متحرک آسانسور در آن قرار دارند و حرکت میکنند.
ساختار: معمولاً از بتن مسلح یا سازه فولادی ساخته میشود.
ابعاد: ابعاد چاه باید بر اساس نوع آسانسور، ظرفیت، سرعت و تعداد دربها محاسبه شود.
اجزا داخل چاه:
کابین و وزنه تعادل: در داخل چاه حرکت میکنند.
ریلهای راهنما: برای هدایت کابین و وزنه تعادل.
سیم بکسلها و قرقرهها (Sheaves): در بالا یا داخل چاه.
بافرها (Buffers): در پایین چاه.
سیمکشی و کابلهای برق (Traveling Cables): کابلهای انعطافپذیر که برق و سیگنال را به کابین منتقل میکنند.
چراغهای روشنایی چاه (Shaft Lighting): برای بازدید و سرویس و نگهداری.
لوازم جانبی: سنسورهای موقعیتیابی، براکتها و …
Pit (چاهک): پایینترین بخش چاه آسانسور که در آن بافرها و فضای کافی برای سرویسکار قرار میگیرد.
Overhead (بالاسری): فضای بالای بالاترین نقطه توقف کابین و سقف چاه که در آن فضای کافی برای سرویسکار و حرکت ایمن کابین وجود دارد.
استانداردهای ایمنی: چاه آسانسور باید کاملاً محصور، مقاوم در برابر آتش، و دارای تهویه مناسب باشد. همچنین باید دارای فضای کافی برای سرویس و نگهداری باشد.
10. ضربهگیر (Buffers)
ضربهگیرها (بافرها) دستگاههای ایمنی پسیو هستند که در انتهای مسیر حرکت کابین و وزنه تعادل در چاهک آسانسور نصب میشوند.
محل قرارگیری:
یک مجموعه ضربهگیر در زیر کابین (در چاهک)
یک مجموعه ضربهگیر در زیر وزنه تعادل (در چاهک)
انواع:
فنر (Spring Buffers): برای آسانسورهای با سرعت پایینتر استفاده میشوند (معمولاً تا 1.0 متر بر ثانیه). انرژی ضربه را با فشرده شدن فنر جذب میکنند.
هیدرولیک (Oil Buffers/Hydraulic Buffers): برای آسانسورهای با سرعت بالاتر (بالاتر از 1.0 متر بر ثانیه) استفاده میشوند. این نوع بافرها انرژی ضربه را با فشرده کردن روغن از طریق روزنههای کوچک جذب و تلف میکنند. آنها قابلیت بازگشت به حالت اولیه را دارند.
وظیفه:
جذب انرژی ضربه در صورتی که کابین یا وزنه تعادل به دلیل نقص فنی، از پایینترین یا بالاترین حد مجاز خود عبور کرده و با کف چاهک یا سقف چاه برخورد کنند.
جلوگیری از آسیب دیدگی کابین، مسافران، وزنه تعادل و سایر اجزا در صورت “حرکت بیش از حد” (Overshoot).
بافرها آخرین خط دفاعی در برابر سقوط آزاد نیستند، بلکه برای جذب ضربه در شرایطی که کنترل از دست رفته اما سقوط کامل اتفاق نیفتاده است، طراحی شدهاند. سیستم پاراشوت (ترمز ایمنی) وظیفه جلوگیری از سقوط آزاد را بر عهده دارد.
اجزای فرعی و تکمیلی:
علاوه بر موارد فوق، اجزای دیگری نیز برای تکمیل عملکرد و افزایش ایمنی آسانسور وجود دارند:
تابلو برق اصلی (Main Electrical Panel): محل ورود برق ساختمان به سیستم آسانسور و شامل فیوزها، کلیدهای اصلی و مدارات قدرت.
سیستم روشنایی اضطراری (Emergency Lighting System): برای تامین روشنایی کابین و چاه آسانسور در صورت قطع برق.
پمپ تخلیه (Sump Pump): در چاهک آسانسور، برای جلوگیری از جمع شدن آب.
آژیر و سیستم اعلام خطر (Alarm and Emergency Bell): برای هشدار در مواقع اضطراری.
سیستم اعلام صوتی طبقات (Voice Announcer): اعلام طبقه جاری.
فن و تهویه کابین (Car Fan/Ventilation): برای گردش هوا و راحتی مسافران.
سیستم برق اضطراری (UPS/Generator): در برخی ساختمانها برای ادامه کار آسانسور در هنگام قطع برق.
سیستم ردیابی و نظارت از راه دور (Remote Monitoring System): برای نظارت بر عملکرد آسانسور و تشخیص خطا از راه دور.
سنسورهای لرزش (Vibration Sensors): در آسانسورهای پیشرفته برای تشخیص و کاهش لرزش.
جعبه رویزیون (Inspection Box): در اتاق ماشین یا بالای کابین، برای کنترل آسانسور در حالت بازرسی توسط تکنسین.
نتیجهگیری
آسانسور یک سیستم پیچیده و مهندسی شده است که از ده ها و گاه صدها جزء کوچک و بزرگ تشکیل شده است. تمامی اجزای ذکر شده، از کابین و موتور گرفته تا ریلها و سیستمهای ایمنی، با همکاری و هماهنگی دقیق با یکدیگر یک سیستم آسانسور ایمن، کارآمد و قابل اعتماد را تشکیل میدهند. نگهداری منظم، بازرسیهای دورهای توسط متخصصین، و رعایت دقیق استانداردهای ایمنی ملی و بینالمللی برای اطمینان از عملکرد صحیح و طول عمر آسانسور و مهمتر از آن، تضمین ایمنی جانی مسافران و خدمه آسانسور بسیار حائز اهمیت است. درک جامع این اجزا نه تنها برای مهندسین و تکنسینها، بلکه برای مدیران ساختمانها و کاربران نیز ضروری است تا بتوانند از این وسیله مهم به نحو احسن استفاده کرده و در حفظ و نگهداری آن مشارکت داشته باشند. پیشرفتهای تکنولوژیکی در زمینه آسانسورها، به ویژه در حوزههای هوش مصنوعی، اینترنت اشیا (IoT) و مواد جدید، همچنان در حال افزایش کارایی، ایمنی و راحتی این سیستمهای حمل و نقل عمودی هستند.
مراحل ساخت ساز و استاندار و ایمنی
استانداردها و ایمنی در مراحل ساخت ساز، نقش حیاتی در تضمین کیفیت، جلوگیری از حوادث، و اطمینان از سلامت و رفاه کارگران و افراد درگیر دارند. این استانداردها و ایمنی شامل جنبههای مختلفی هستند، از جمله:
1. ایمنی کارگران:
پیشگیری از حوادث: استانداردها و آموزشها برای جلوگیری از حوادث مانند سقوط از ارتفاع، برخورد با ماشینآلات، برقگرفتگی، آتشسوزی، و آسیبهای ناشی از مواد شیمیایی.
بهداشت محیط کار: نظارت بر شرایط محیط کار، کنترل دما، تهویه، نور، و کاهش عوامل مضر برای سلامتی.
استفاده از تجهیزات حفاظتی فردی (PPE): ارائه و آموزش استفاده صحیح از کلاه ایمنی، عینک، دستکش، کفش ایمنی، و سایر تجهیزات حفاظتی.
آموزش و آگاهی: آموزشهای منظم و موثر برای کارگران در مورد خطرات احتمالی و نحوه جلوگیری از آنها.
اولویتبندی سلامت و ایمنی: تشخیص و رسیدگی فوری به هرگونه خطر یا حادثه.
سیستم مدیریت ایمنی: ایجاد و حفظ یک سیستم مدیریت ایمنی برای ارزیابی، کنترل، و بهبود مستمر خطرات.
2. کیفیت ساخت:
استانداردهای مواد: استفاده از مواد با کیفیت و مطابق با استانداردهای مشخص شده برای اطمینان از دوام و استحکام سازه.
استانداردهای طراحی و اجرای پروژه: رعایت اصول مهندسی و طراحی مناسب برای جلوگیری از مشکلات ساختاری و عملکردی.
استانداردهای کنترل کیفیت: نظارت بر مراحل مختلف ساخت برای اطمینان از کیفیت و مطابقت با استانداردهای تعیین شده.
3. محیط زیست:
مدیریت پسماند: کنترل و دفع صحیح پسماندهای ساختمانی به منظور جلوگیری از آلودگی محیط زیست.
مصرف انرژی و منابع: به حداقل رساندن مصرف انرژی و منابع در طول فرآیند ساخت.
حفاظت از منابع طبیعی: به حداقل رساندن تأثیر ساخت بر محیط زیست.
4. سایر موارد:
استانداردهای قانونی: رعایت قوانین و مقررات مربوط به ساخت و ساز.
مدیریت پروژه: استفاده از روشهای مدیریت پروژه برای برنامهریزی و نظارت بر مراحل ساخت.
کنترل ترافیک: ایجاد و حفظ یک محیط امن برای تردد کارگران و وسایل نقلیه در محل ساخت.
به طور خلاصه، استانداردها و ایمنی در ساخت و ساز، مجموعه ای از اصول و روش های هستند که هدفشان تضمین کیفیت، جلوگیری از حوادث، حفاظت از محیط زیست، و اطمینان از سلامتی و رفاه همه افراد درگیر در پروژه است. رعایت این استانداردها، ضروری و حیاتی برای موفقیت و ایمنی هر پروژه ساختمانی است
گالری
تماس با ما
مهارت ها
تضمین کیفیت
ارزانترین قیمت









































