زوج درمانی آنلاین

فرزانه کارگر  

کارشناس ارشد روان‌شناسی بالینی | عضو سازمان نظام روان‌شناسی ایران  

فرزانه کارگر، دارای مدرک کارشناسی روان‌شناسی عمومی و کارشناسی ارشد روان‌شناسی بالینی، با سال‌ها تجربه در حوزه سلامت روان، به عنوان درمانگری دلسوز و توانمند شناخته می‌شود. او عضو رسمی سازمان نظام روان‌شناسی ایران است و رویکردهای تخصصی‌اش شامل درمان شناختی‌رفتاری (CBT)، طرحواره‌درمانی (Schema Therapy) و زوج‌درمانی است.  

ایشان همچنین مربی مهارت‌های توجه‌آگاهی (Mindfulness) هستند و به‌طور فعال در زمینه آموزش تکنیک‌های کاهش استرس و اضطراب، افزایش تمرکز و ارتقاء عملکرد ذهنی فعالیت می‌کنند. تمرکز اصلی خانم کارگر بر خودکاوی و توسعه فردی مراجعین است تا آنان بتوانند در مسیر رشد شخصی و بهزیستی روانی، گام‌های مؤثری بردارند.  

با بهره‌گیری از دانش روز، اخلاق حرفه‌ای، و رویکردی انسان‌محور، ایشان فضایی امن، حمایتی و تحول‌آفرین را برای مراجعین خود فراهم می‌آورند.

یکی از مؤثرترین روش‌های روان‌درمانی است که تمرکز اصلی‌اش بر رابطه بین افکار، احساسات و رفتارهاست. این روش به افراد کمک می‌کند تا الگوهای فکری منفی یا ناکارآمد را شناسایی کرده و با تغییر آن‌ها، احساسات و رفتارهای سالم‌تری را تجربه کنند

اصول کلیدی CBT:

- تمرکز بر زمان حال: برخلاف برخی روش‌های تحلیلی، CBT بیشتر به مشکلات فعلی می‌پردازد تا گذشته.

- نقش فعال مراجع: فرد در فرآیند درمان نقش فعالی دارد و معمولاً تکالیفی برای تمرین در زندگی روزمره دریافت می‌کند.

- ساختارمند و هدف‌محور: جلسات CBT معمولاً با اهداف مشخص و برنامه‌ریزی‌شده پیش می‌روند

کاربردهای رایج:

- افسردگی و اضطراب

- اختلال وسواسی-اجباری (OCD)

- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)

- مدیریت خشم و استرس

- مشکلات زناشویی و بین‌فردی

- اعتیاد و اختلالات خوردن

تکنیک‌های رایج در CBT:

- بازسازی شناختی: شناسایی و اصلاح افکار تحریف‌شده یا غیرواقعی.

- فعال‌سازی رفتاری: تشویق به انجام فعالیت‌هایی که خلق‌وخو را بهبود می‌بخشند.

- تمرین مواجهه: روبه‌رو شدن تدریجی با موقعیت‌های اضطراب‌آور برای کاهش ترس.

در CBT، مجموعه‌ای از تکنیک‌های مؤثر وجود دارد که به افراد کمک می‌کند افکار ناسازگار را شناسایی کرده و به رفتارهای سالم‌تری برسند. در ادامه، مهم‌ترین تکنیک‌های رایج را به‌صورت دسته‌بندی‌شده برایت آوردم:

۱. بازسازی شناختی (Cognitive Restructuring)

شامل شناسایی افکار منفی و چالش‌برانگیز و جایگزینی آن‌ها با افکار واقع‌گرایانه‌تر است. مثلاً به جای «همه‌چیز خراب می‌شه»، فکر «ممکنه سخت باشه، اما قابل مدیریت هست» رو تمرین می‌کنی.

۲. فعال‌سازی رفتاری (Behavioral Activation)

در مواقع افسردگی، افراد ممکنه از انجام فعالیت‌ها کناره‌گیری کنن. این تکنیک کمک می‌کنه فعالیت‌های لذت‌بخش یا معنادار رو برنامه‌ریزی و تجربه کنی تا خلق‌وخو بهبود پیدا کنه.

۳. ثبت افکار (Thought Records)

نوعی دفترچه تمرینه برای شناسایی موقعیت، افکار خودکار، احساسات و نتایج رفتار. این کمک می‌کنه الگوها رو بهتر درک کنی.

۴. مواجهه تدریجی (Gradual Exposure)

برای غلبه بر ترس یا اضطراب، فرد به‌تدریج در معرض عامل ترس‌زا قرار می‌گیره تا واکنش‌های اضطرابی کاهش پیدا کنه.

۵. آزمایش رفتاری (Behavioral Experiments)

بررسی این‌که آیا باور منفی‌ای که داری با واقعیت تطابق داره یا نه، از طریق آزمایش عملی. مثلاً اگر فکر می‌کنی «همه تو جمع مسخره‌م می‌کنن»، می‌تونی وارد موقعیت بشی و ببینی واقعاً چه اتفاقی می‌افته.

۶. آموزش مهارت‌های مقابله‌ای (Coping Skills Training)

مثل آگاهی از هیجان‌ها، تنظیم احساسات، حل مسئله یا مدیریت استرس که به بهبود عملکرد در موقعیت‌های دشوار کمک می‌کنه.

۷. ذهن‌آگاهی (Mindfulness)

تکنیکی برای تمرکز بر لحظه‌ی حال و کاهش قضاوت درباره‌ی افکار و احساسات. در برخی شاخه‌های CBT، مثل ACT یا DBT، جایگاه ویژه‌ای داره.

 

یک رویکرد روان‌درمانی نسبتاً نوین و عمیق‌نگر است که توسط جفری یانگ پایه‌گذاری شده و به‌ویژه برای افرادی طراحی شده که با مشکلات مزمن روانی یا اختلالات شخصیت دست‌وپنجه نرم می‌کنند—به‌خصوص وقتی درمان‌های رایج مثل CBT (درمان شناختی رفتاری) پاسخگو نبوده‌اند

در این رویکرد، تمرکز اصلی بر شناسایی و تغییر طرحواره‌های ناسازگار اولیه است؛ یعنی الگوهای فکری، احساسی و رفتاری عمیقی که معمولاً در دوران کودکی شکل گرفته‌اند و در بزرگسالی باعث تکرار مشکلات مشابه در روابط، شغل یا عزت‌نفس می‌شوند

چهار مفهوم کلیدی در طرحواره‌درمانی:

1. طرحواره‌های ناسازگار اولیه: باورهای عمیق و ناهشیار درباره خود، دیگران و دنیا (مثل «من دوست‌داشتنی نیستم» یا «همیشه طرد می‌شوم»).

2. سبک‌های مقابله‌ای: واکنش‌هایی که فرد برای کنار آمدن با طرحواره‌ها نشان می‌دهد—مثل اجتناب، تسلیم یا جبران افراطی.

3. حالت‌های ذهنی (ذهنیت‌ها): وضعیت‌های روانی متغیر که فرد در آن‌ها قرار می‌گیرد (مثل کودک آسیب‌دیده، والد تنبیه‌گر، بزرگسال سالم).

4. نیازهای هیجانی اساسی: مثل نیاز به امنیت، عشق، پذیرش، خودمختاری و واقع‌بینی.

هدف طرحواره‌درمانی چیست؟

کمک به فرد برای:

- شناسایی طرحواره‌های ناسازگار

- درک ریشه‌های آن‌ها در گذشته

- تجربه مجدد هیجانات سرکوب‌شده

- و در نهایت، جایگزینی آن‌ها با الگوهای سالم‌تر

این درمان ترکیبی از تکنیک‌های شناختی، رفتاری، تجربی و حتی گشتالتی است و معمولاً در جلسات بلندمدت انجام می‌شود

یکی از شاخه‌های روان‌درمانی است که به زوج‌ها کمک می‌کند تا مشکلات، تعارض‌ها و سوءتفاهم‌های موجود در رابطه‌شان را شناسایی، بررسی و حل کنند. این روش نه‌تنها برای زوج‌هایی که در بحران هستند مفید است، بلکه برای تقویت روابط سالم نیز کاربرد دارد.

اهداف اصلی زوج‌درمانی:

- بهبود مهارت‌های ارتباطی

- افزایش درک متقابل و همدلی

- حل تعارض‌ها و اختلاف‌نظرها

- بازسازی اعتماد از دست‌رفته

- تقویت صمیمیت عاطفی و جنسی

رویکردهای رایج در زوج‌درمانی:

1. زوج‌درمانی رفتاری (BCT): تمرکز بر تغییر رفتارهای منفی و تقویت رفتارهای مثبت.

2. زوج‌درمانی شناختی-رفتاری (CBCT): ترکیب شناخت و رفتار برای اصلاح الگوهای فکری و رفتاری ناسالم.

3. زوج‌درمانی هیجان‌محور (EFT): تمرکز بر هیجانات عمیق و نیازهای دلبستگی برای ایجاد پیوند عاطفی قوی‌تر.

4. رویکرد گاتمن (Gottman Method): مبتنی بر تحقیقات علمی، برای شناسایی و تغییر الگوهای ارتباطی مخرب.

5. زوج‌درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT): کمک به پذیرش تفاوت‌ها و تعهد به ارزش‌های مشترک

چه زمانی به زوج‌درمانی نیاز است؟

- افزایش مشاجرات یا سردی در رابطه

- کاهش صمیمیت یا میل جنسی

- خیانت یا بی‌اعتمادی

- مشکلات در تربیت فرزندان

- احساس فاصله یا بیگانگی عاطفی

زوج‌درمانی معمولاً توسط روان‌درمانگرانی انجام می‌شود که در زمینه روابط بین‌فردی تخصص دارند. جلسات می‌توانند به‌صورت حضوری یا آنلاین برگزار شوند و بسته به شدت مشکلات، ممکن است کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشند.